Şaşılık hastalığı her iki gözün paralelce aynı yöne bakamaması durumudur. Normalde iki göz bir arabanın silecekleri gibi paralel olarak hareket eder. İki göz aralarındaki mesafe kadar farklı açı ile aynı noktaya bakar . Beynimiz bu iki görüntüyü birbirine yapıştırıp tek bir görüntü olarak algılar, iki göz arasındaki mesafeden kaynaklanan küçük açı farkı da üç boyutlu görüş ve derinlik hissini oluşturur. Tek gözle baktığımızda üç boyutlu görüş ve derinlik hissi olmaz.
Şaşılık hastalığında bir göz hedefe bakarken diğer göz başka bir yöne bakar. Şaşılık tek bir hastalık gibi adlandırılmakla beraber; kaymanın yönüne göre, kaymanın sürekli olup olmamasına göre, başlangıç yaşına göre, beraberinde göz bozukluğu ve görme kaybı olup olmamasına göre çok farklı tiplerde olabilir. Kaymalar her an görülecek şekilde sürekli olabilir, arada bir görünüp kaybolacak şekilde aralıklı olabilir. Arada bir ortaya çıkan kaymalara gizli şaşılık denir. Genetik yatkınlık ile oluşan göz kaymaları doğuştan mevcut olabilir, altı aylıkken başlayabilir , iki yaşında başlayabilir. Altı aylık iken başlayan göz kaymalarında genelde göz bozukluğu olmaz. İki yaşında başlayan şaşılıklarda yüksek dereceli hipermetrop göz bozukluğu bulunma ihtimali yüksektir.
Sağlam göz hedefe bakarken diğer gözün bakış yönüne göre şaşılığın türü değişir. Kayan göz içeri dışarı yukarı aşağı veya çapraz bakabilir. Bazı şaşılık türlerinde gözler sadece bir istikamete bakarken kayar, başka yönlere bakışta kayma olmaz. Şaşılık sadece bir gözde olabileceği gibi dönüşümlü olarak iki gözde de olabilir. Bazen bir göz bazen diğeri kayar. Kayma iki gözde de olmakla beraber bu durum gözün görme yönünden gelişimi açısından daha olumlu bir durumdur. Bu gözlerde görme tembelliği gelişmez.
Şaşılık hastalığı çoğunlukla çocuklarda olmakla beraber erişkin yaşlarda da ortaya çıkabilir. Erişkin yaşlarda geçirilmiş travmalar, şeker veya tansiyon hastalığına bağlı sinir hasarları şaşılığa yol açabilir. Bu yaşlarda ortaya çıkan şaşılıklara çift görme şikayeti eşlik eder. Çocukluk yaşlardaki şaşılıklarda gözler farklı noktalara baktığı için iki gözden iki farklı görüntü geldiği için beynimiz bunları birleştirip tek bir görüntü olarak algılayamaz. Bir gözden gelen görüntüyü yok sayar, bu gözün fonksiyonel olarak kullanılmaması tembellik dediğimiz ömür boyu kalıcı görme kusurlarına yol açar. Şaşılık hastalığı hem estetik yönden, hem görme gelişimi yönünden, hem de gözlük ihtiyacı yönünden takip edilmelidir. Şaşılık hastalığı olan çocuklarda göz bozukluğu olup olmadığına mutlaka bakmak gerekir. Göz bozukluğu varsa çocuk kaç yaşında olursa olsun derhal gözlük kullanımına başlamak gerekir.
Bazı şaşılık türleri gözlük kullanımı ile düzelebilir. Göz kayması tamamen düzelmese bile görmenin sağlıklı gelişimi açısından mutlaka gözlük kullanmak gerekir. Şaşılık olan gözler göz tembelliği açısından büyük risk altındadır. Erkenden tedaviye başlanmadığı taktirde ömür boyu kalıcı görme kusurları oluşur. Tembellik dediğimiz bu görme kusuru on yaşından sonra tedavi edilemez.
Şaşılık hastalığı her iki gözün paralelce aynı yöne bakamaması durumudur.
Şaşılık hastalarının önemli bir kısmı ameliyat ile tedavi edilir. Her gözde, gözün hareketlerini sağlayan altı tane kas bulunur. Şaşılık ameliyatlarında kaymanın durumuna göre bu kasları güçlendirmek veya zayıflatmak şeklinde işlemler yapılır. Kaymanın boyutuna göre sadece tek bir kasa müdahale edilebileceği gibi 3-4 kasa birden müdahale etmek te gerekebilir. Şaşılık ameliyatı küçük yaşlarda genel anestezi, büyük yaşlarda lokal anestezi ile yapılır.
İşlemin büyüklüğüne göre 15 dakika ile 1 saat arası zaman alır. Büyük açılı kaymalarda, çapraz kaymalarda ikinci ameliyat gerekebilir. Yüksek hipermetrop göz bozukluğunun eşlik ettiği kaymalarda ameliyata gerek kalmadan sadece gözlük ile kayma düzelebilir. Bu hastalarda gözlüksüz iken gözde kayma devam eder gözlüklü iken kayma olmaz. Gizli şaşılık dediğimiz arada bir ortaya çıkan kaymalar da düşük dereceli gözlük ve göz egzersizleri ile ameliyata gerek kalmadan tedavi edilebilir.
Şaşılık hastalarında tedavinin en önemli unsurlarından bir tanesi, iyi gören gözün kapatılarak diğer gözün çalıştırılması ve tembellik gelişiminin önlenmesidir. Şaşılık ameliyatı sadece estetik problemi düzeltir, görme tembelliğini düzeltmez. Şaşılık ameliyatı yapılmış olsa dahi iyi gören gözün kapatılarak zayıf gözün çalıştırılması gerekir. Kapama tedavisi çocuklar için sıkıcı, anneler için sabır isteyen bir uygulamadır. Şaşılık hastalarında düzenli gözlük kullanımı ve kapama yapılamadığı için ciddi görme kayıpları maalesef sıklıkla rastlanan bir durumdur.
"Bu kadar küçük yaşta gözlük kullanılmaz, bu yaşta bu kadar göz kalın gözlük mü takılır, gözlük gözünü daha da bozar, gözünü kapattırmıyor, büyüyüp aklı erince daha rahat kapama yaparız" gibi yanlış söylemler, yanlış uygulamalar ile çocukların gözlerinin körlüğe mahkum olması da maalesef şaşılık hastalarında sık karşılaştığımız durumlardır .
